محمدمهدی عبداله‌زاده
فرار از مدرسه: بررسی آثار و احوال محمدکریم پیرنیا از منظر تاریخ‌پژوهشی معماری ایران| با مقدمۀ مهرداد قیومی بیدهندی
محمدمهدی عبداله‌زاده
در طی سالیان، مدح بی‌حساب پیرنیا یا بهره‌گیری ابزاری از او از یک سو، و نقد نامنصفانۀ او از سوی دیگر، چهرۀ او و اندیشه‌اش را معوج و پنهان و غبارآلود کرده است. برای اینکه این چهره آشکار شود، باید با پیرنیا همدل شد؛ باید موقعیت او را درک کرد؛ درد او را فهمید؛ و راه او و ادب راه پیمودن او را کشف کرد. در این صورت است که نقد و سنجش او و پیش‌تر رفتن از او ممکن خواهد شد. این کتاب حاضر در زمرۀ نخستین تلاش‌ها برای فهم و نقد پیرنیا به چنین شیوه‌ای است. متن کتاب...
معماری، عدالت، تاریخ‌نویسی (۱)
محمدمهدی عبداله‌زاده
عموماً تاریخ معماری را به مطالعۀ آثارش می‌شناسیم، خصوصاً آثار شاخص و چشم‌گیر. در معماری اسلامی هم همین‌طور است؛ مانند مساجد جامع کوفه و دمشق و سامرا و جامع عباسی اصفهان و بی‌بی‌خانم سمرقند و مجموعۀ سلطان حسن قاهره. صورتِ چشم‌گیر این بناها مجذوبمان می‌کنند؛ مثل مسجد کوفه، که دستخوش تغییرات زیادی شده و معروفترین صورت آن را زیادِ ابیه رقم زده است. او بر جای مسجد ساده‌ای که سعدِ ابی‌وقاص ساخته بود، مسجدی حیرت‌انگیز و بشکوه می‌سازد. بنا به اقوال، زیاد معمارانِ ایرانی را فرامی‌خواند و از ایشان می‌خواهد برایش بنایی بی‌همتا بسازند. ایشان هم بنایی ساختند با ستونهایی...
امتحان دولت و ملت: بررسی احوال ممتحن‌الدوله در آیینۀ دو اثر مکتوب
محمدمهدی عبداله‌زاده
درآمد میرزا مهدی‌خان شقاقی ملقب به ممتحَن‌الدوله از اولین مهندسان معمار ایرانی است كه در فرنگ آموزش مهندسی دید.[۱] او پس از تحصیل به ایران بازگشت و در کنار فعالیت در وزارت امور خارجه آثار شاخصی در معماری از خود به‌جا گذاشت. در این چند سطر می‌کوشیم با جستجو در دو اثر مکتوب و مهم از او، خاطرات ممتحن‌الدوله و مآثر مهدیه، در احوال او کنکاش کنیم. از شیطنت کودکی تا مهندسی عمارات سلطنتی میرزا مهدی‌خان شقاقی ملقب به ممتحن‌الدوله از اولین مهندسان معمار ایرانی است كه در سال ۱۲۶۳ق/۱۸۴۳م در تهران، در محلۀ سنگلج، در خاندان شقاقی متولد شد....
خانۀ نایب
محمدمهدی عبداله‌زاده
این متن سرآغاز مستندنگاری ساده و اولیه‌ای است از خانۀ مرحوم نایب غلامحسین، نایب والی ایالت فارس و متولی حرم شاهچراغ در اواخر دورۀ قاجار و ابتدای دورۀ پهلوی. این خانه در بافت تاریخی شیراز و در حدود غربی حرم شاهچراغ قرار داشت که بخشی از آن با توسعۀ صحن و الباقی آن با توسعۀ بازار جدید پشت حرم و اطرافش به کلی از میان رفته است. متنِ پیشِ رو مصاحبه با خانم مریم روشن اصطهباناتی در تاریخ ۱۶/ ۹/ ۸۷ و در خانۀ ایشان در شهر شیراز است. ایشان همسر محمد شاهچراغی و عروس نایب غلامحسین هستند و سالهای...
تأملی در هدف آموزش تاریخ معماری
محمدمهدی عبداله‌زاده
هدف از آموزش تاریخ معماری چیست؟ آیا غرض آشنایی با معماری گذشته (سنّتی) است؟ یا آشنایی با سنّت معماری؟ آیا قرار بر این است که دانشجو درباره تاریخ معماری دانش دریافت کند؟ یا مهارت؟ یا بینش و حکمت؟ و یا طلبی برای فهم؟ درس تاریخ معماری از جنس آموزش است یا پرورش؟ هدف و انتظارمان از آموزش تاریخ معماری است که می‌تواند ابزارها و شیوه‌ها و مواد درسی آن را مشخص کند. لذا برگزیدن روش و مواد درسی درست برای تاریخ معماری در گرو شناخت درست و آگاهی از هدف و غایت آن است. افراد مختلف در باب آموزش تاریخ...
سرآغاز
محمدمهدی عبداله‌زاده
از خدا جوییم توفیق ادب / بی‌ادب محروم ماند از لطف رببی‌ادب تنها نه خود را داشت بد / بلکه آتش در همه آفاق زدهر چه بر تو آید از ظلمات و غم / آن ز بی‌باکی و گستاخیست همهر که بی‌باکی کند در راه دوست / ره‌زن مردان شد و نامرد اوستاز ادب پرنور گشته است این فلک / وز ادب معصوم و پاک آمد ملکبُد ز گستاخی کسوف آفتاب / شد عزازیلی ز جرأت رد باب
تلقی‌ها و نظرگاه‌ها دربارۀ معماری اسلامی
محمدمهدی عبداله‌زاده
منظور از هنر و معماری اسلامی نزد محققان مختلف، بنا به رویکرد و نظرگاهشان، متفاوت است. این رویکردها به هنر و معماری اسلامی را می‌توان در دو گروه کلی دسته‌بندی کرد: ۱. رویکرد کسانی که هنر و معماری اسلامی را امری تاریخی می‌شناسند و در آن چارچوب بررسی‌اش می‌کنند. از نظر ایشان هنر و معماری اسلامی پدیده‌ای است که به اعتبار وقوع در زمان و مکان خاصی این نام را به خود گرفته است. تعاریف ایشان از معماری اسلامی نیز متناسب با این تلقی است؛ مانند اینکه «هنر و معماری اسلامی عبارت است از هنری که هنرمندان یا صنعتگرانی که...
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
