۱۶. زبان تاریخ هنر (پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر) ‌مشخصات کتاب

Kemal, Salim & Ivan Gaskell (eds.). (1993). The Language of Art History. Cambridge: Cambridge University Press, 245 pages.

کمال، سلیم و ایوان گسکل (و.). زبان تاریخ هنر. ‌بررسی کتاب

سلسله کتاب‌های «مطالعات دانشگاه کیمبریج درباره‌ی فلسفه و هنرها» میدان بحث مشترک فلسفه و رشته‌های مرتبط با نقد تاریخ هنر و ادبیات و فیلم و موسیقی و نمایش است. هدف این مجموعه پیش‌برد هر دو حوزه‌ی نقد و دستاوردهای فلسفی است. زبان تاریخ هنر، نخستین مجلد از این مجموعه، حاصل تأملات شماری از فیلسوفان و مورخان نام‌دار هنر درباره‌ی پرسش‌هایی است که از تلاقی و پیوند زبانِ تاریخ هنر و اثر هنری ناشی شده است. هریک از فصول کتاب پاسخی است محققانه به پرسش‌های نظری و عملی‌ای که به‌کار خوانندگان در همه‌ی رشته‌های علوم انسانی می‌آید. این مباحث خواننده را به بازاندیشی در برخی از نظریه‌های صلب معاصر وامی‌دارد. مقاله‌ی نخست را ویراستاران مجموعه، سلیم کمال و ایوان گَسکل، نوشته‌اند و در آن، چشم‌اندازی به کل بحث گشوده‌اند. ویراستارانْ نخست مسئله‌ی کشمکش دیرین «تاریخ هنر» و «نقد هنری» را پیش کشیده و اذعان کرده‌اند که اختیار کردن اصطلاح «تاریخ هنر» به جای «نقد هنر» در عنوان و جای‌جای کتاب نیاز به توضیح دارد. به قول بان، تاریخ هنرْ تکوین و تقدیرِ شی‌ء هنری را (در طول زمان) دنبال می‌کند؛ در حالی که نقد هنرْ شیء را ارزیابی فرازمانی می‌کند. تاریخ هنر تبیین اوضاع و احوالی است که اثر هنری در آن پدید آمده و فهم شده است؛ و چون از موضع فرهنگی ویژه‌ای نوشته می‌شود، شامل نقد هم هست. بیشتر مورخان دانشگاهیِ هنر در حاشیه به نقد هنر پرداخته و آن را بیرون از حیطه‌ی آکادمیک و بیشتر از قبیل روزنامه‌نگاری شمرده‌اند. در مقاله‌های دیگر این کتاب نیز قول به جدایی‌ناپذیری نقد و تاریخ هنر آشکار است؛ تا جایی که معتقدند نقد هنر «حضور» اثر هنری را به بوته‌ی آزمون می‌گذارد و سبب نزدیکی تاریخ هنر و دقایق فلسفی می‌شود. بعضی از نقادان برای اثر هنری وجودی متمایز قایل‌اند که پا را از حیطه‌ی زندگی روزانه (از جمله زبان) فراتر گذاشته است. ژان فرانسواـ لیوتار در مقاله‌ی دوم، «حضور»، به ناهماهنگی زبان و شیء هنری پرداخته و نفس عدول و تفوق اثر هنری بر روزمرگی را در وجهی از آن جسته است؛ مثلا در سرزندگی، دینی بودن و ارتباط با خدا. لیوتار می‌گوید هنر با «حضور [بی‌واسطه]» (در معرض قرار گرفتن) سروکار دارد، نه «ارتباط»؛ هنر شی‌ء را ورای مرتبه‌ی زبانی عرضه می‌کند. نویسنده‌ی مقاله‌ی سوم هر تلاش هرمنوتیکیِ زبانی برای فهمیدن شی‌ء هنری را مردود می‌داند و تضاد روش‌های هرمنوتیکی با حضور بی‌واسطه در محضر شیء هنری را روشن می‌کند و نشان می‌دهد که فقط آغوش گشودن به هر دریافتی از شی‌ء است که منجر به انسجام تجربه(ی ما از اثر) و ذهن می‌شود [و نه گفتار و نوشتار]. نویسنده‌ی گفتار چهارم، برخلاف نویسندگان قبل که حساب هنر و زبان را کاملاً جدا کرده‌اند، طرحی نو از ارتباط زبان و شی‌ء هنری درانداخته است؛ او اندیشه‌ی «واتابش» را برای درک «گویایی»‌ (زبان داشتن) شیء هنری بسط داده، و برای گویایی آثار هنری، باب زبان را نیز باز کرده است. استفاده از زبان برای فهم شی‌ء هنری محل توجه بکسندال، نویسنده‌ی پنجمین مقاله، نیز هست. مهم‌ترین مسئله‌ی او این است که سخن گفتن درباره‌ی هنر، که او بیشتر متوجه جنبه‌های مادی‌اش است، باید تنویری (تمثیلی) باشد، نه توصیفی. بحث درباره‌ی زبان تمثیلی و استعاری در فصل‌های بعد کتاب دنبال شده است و هاوسمن و شیف و سامرز به جست‌وجوی کیفیات بصری لاینفک زبان تاریخی هنر پرداخته‌اند؛ یعنی کیفیتی از هنر که از نظر نویسندگان فصول اول، نمی‌شد آن را به مرتبه‌ی زبانی فروکاست؛ سپس ولنهایم آن را به مرتبه‌ی دسترس زبان و بیان کشید؛ و آن‌گاه، در اینجا و در میانه‌ی کتاب آن را از زبان جدانشدنی شمرده‌اند.

در مقاله‌ی ششم، زبانْ حایزِ نقش بنیاد‌گذار شی‌ء هنری می‌شود. هاوسمان برای زبان تاریخی هنر سرشتی استعاری قایل شده است که آن را از زبان معیار متمایز می‌کند. در فصل هشتم، شیف آثار پل سزان را با زبان استعاری تحلیل می‌کند. سامرز، در گفتار نهم، به زبان شأنی مستقل و مقدم بر هنر داده است که اوضاع و احوال پدید آمدن اثر هنری را ایجاد می‌کند. اندرو هریسون در گفتار نهایی برآن است که پس از توجه به همه‌ی مسائل زبانیِ اشیای هنری، باید به کیفیت فرازبانی آنها نیز بپردازیم. در این کتاب، زمینه‌ی جدال‌های دیرینه‌ی نقد و تاریخ هنر و تمایزات و اشتراکاتشان تا حدودی روشن می‌شود. نویسندگانِ مقالاتْ بسیاری از زوایای ارتباط زبان و هنر را کاویده‌اند. مقالات کتاب از چشم‌اندازی آغاز می‌شود که در آن زبان و هنر را کاملاً جدا از هم درک می‌کنند و شأن هنر را به زبان ترجیح می‌دهند؛ سپس به جایی می‌رسد که زبان و هنر را لاینفک می‌شمرند؛ و آن‌گاه، در مقالات انتهایی، زبان را مقدم بر فهم هنر می‌شمرند؛ تا آنکه در آخرین مقاله، دوباره پای وجوه استعلایی هنر به میان می‌آید. به این ترتیب، گویی در کل کتاب دوری هست که نه تنها باطل نیست؛ بلکه دایره‌ی وسیعی به دور همه‌ی نظریه‌های ارتباط هنر و زبان می‌کشد و هر نوع نظری را در بر می‌گیرد. فهرست کتاب

List of plates List of contributors Editors' acknowledgments 1. Art history and language: some issues, Salim Kemal and Ivan Gaskell 2. Presence, Jean-Francois Lyotard 3. Writing and painting: the soul as hermeneut, Stanley Rosen 4. Correspondence, projective properties, and expression in the arts, Richard Wollheim 5. The language of art criticism, Michael Baxandall 6. Baxandall and Goodman, Catherine Lord and Jose A. Benardete 7. Figurative language in art history, Carl R. Hausman 8. Cezanneʼs physicality: the politics of touch, Richard Shiff 9. Conditions and conventions: on the disanalogy of art and language, David Summers 10. A minimal syntax for the pictorial: the pictorial and the linguistic - analogies and disanalogies, Andrew Harrison Index

ترجمه‌ی فهرست کتاب فهرست لوحه‌ها فهرست نویسندگان تشکر ویراستاران ۱. تاریخ هنر و زبان: چند موضوع، سلیم کمال و ایوان گَسکل ۲. حضور، ژان‌ـ فرانسوا لیوتار ۳. نوشتار و نقاشی: روح چون مفسر، استنلی روزن ۴. تناظر، ویژگی‌های روشنگر، و بیان در هنرها، ریشارت وولهایم ۵. زبان نقد هنر، مایکل بکسندال ۶. بکسندال و گودمن، کاترین لرد و خوزه ا. بناردت ۷. زبان تصویری در تاریخ هنر، کارل ار. هاوسمان ۸. جسمانیت آثار سزان: شگرد لمس، ریچارد شیف ۹. موقعیت‌ها و قراردادها: درباره‌ی قیاس‌ناپذیری هنر و زبان، دیوید سامرز ۱۰. ترکیب مینیمال امر تصویری: امر تصویری و امر زبانی ــ شباهت‌ها و غیریت‌ها، اندرو هریسن نمایه مشخصات منبع مهرداد قیومی بیدهندی و دیگران، کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴، فصل۳. برای مشاهده‌ی مشخصات و بخشی از کتاب زبان تاریخ هنر به پیوند زیر مراجعه کنید:

https://www.google.com/books/edition/The_Language_of_Art_History/ih8v4qPkwf4C?hl=en&gbpv=0