۲۶ اسفند ۱۴۰۰، کریستوفر الکساندر، معمار و نظریه‌پرداز برجسته، در ۸۶ سالگی درگذشت. الکساندر در دانشگاه کیمبریج در انگلستان در رشته‌های ریاضیات و معماری تحصیل کرده بود و برای تحصیل تا مقطع دکتری در رشتۀ معماری به ایالات متحده و دانشگاه هاروارد رفت. او سال‌ها رئیس «مرکز ساختار محیط» در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی بود. عضو فرهنگستان سلطنتی سوئد و فرهنگستان هنرها و علوم امریکا و عضو هیئت امنای مؤسسۀ معماری شاهزادۀ ولز نیز بود. در محیط دانشگاهی و حرفه‌ای ایران، او را بیش از همه با دو کتابِ معماری و راز جاوادنگی: راه بی‌زمان ساختن و نیز یادداشت‌هایی بر ترکیب فرم می‌شناسیم که دومی پایان‌نامۀ دکتری او بود. در محیط حرفه‌ای و دانشگاهی جهان، او را بیش از همه با کتابِ زبان الگو: شهرها، بناها و ساختن به خاطر می‌آورند که اثری مشترک با سارا ایشیکاوا و مورِی سیلوراستاین، همکارانش در «مرکز ساختار محیط» در دانشگاه کالیفرنیای برکلی، است.
آخرین اثر مهم الکساندر مجموعۀ چهارجلدی سرشت نظم است، حاصل بیش از سی سال کار که در آن سه نوع نگاه به جهان را ارائه کرد: نگاه علمی؛ نگاه بر پایۀ زینت و زیبایی؛ نگاهِ برآمده از عقل سلیم بر پایۀ بینش ما نسبت به زندگی روزمره. این کتاب بناست چارچوبی تازه برای دریافت و تعامل با جهان و روش‌شناسی خلق فضاهای زیبا و کیهان‌شناسی‌ای به دست دهد که در آن هنر و معماری و علم و زندگی دینی و غیردینی در کنار هم ممکن شود.
الکساندر و همکارانش در «مرکز ساختار محیط» به گفتۀ خودشان جنبشی ایجاد کردند که «بنیادهای رویکردی به کلّی تازه به معماری، ساختن و برنامه‌ریزی پی می‌ریزد و زمانی به کلّی جایگزین اندیشه‌ها و روش‌های موجود خواهد شد.» ایدۀ کانونی این جنبش ضرورت طراحی خانه‌ها و خیابان‌ها و محلّات به دست مردم برای خودشان است؛ ایده‌ای که دست‌کم زمانی دگرگونی‌ای بنیادین و افراطی در حرفۀ معماری به نظر می‌آمد؛ اما به گفتۀ الکساندر و همکارانش برآمده از این مشاهده است که بیشتر جاهای زیبای جهان را نه معماران که مردم ساخته‌اند؛ شبیه به آنچه در مقدمۀ یکی از فصل‌های معماری و راز جاودانگی، دربارۀ ایجاد آنچه «کیفیت بی‌نام» خوانده بود نوشته است: «این کیفیت را نمی‌توان در بناها و شهرها ساخت، بلکه صرفاً می‌توان آن را به صورت غیرمستقیم با فعالیت معمولی مردم ایجاد کرد؛ درست همچون گل که نمی‌توان آن را ساخت، بلکه فقط می‌توان آن را از دانه پروراند.»
- وبسایت زبان الگو، وابسته به مرکز ساختار محیط، محیطی است برای کمک به کسانی ــ متخصص و غیرمتخصص __ که می‌خواهند با زبان الگو برای خود یا دیگران چیزی بسازند و به این منظور مجموعه‌ای از اطلاعات و مشاوره‌ها را در مواردی به رایگان و در مواردی با دریافت حق عضویت به متقاضیان عرضه می‌کنند:
https://www.patternlanguage.com/aims/intro.html
- ویدئوی سخنرانی الکساندر در مجموعۀ گروه طراحی شهری (urban design group): https://www.youtube.com/watch?v=2BAOYxjDgRc
- گفتگوی الکساندر با رادیوی ملی ایالات متحده (NPR) دربارۀ آثارش: https://www.youtube.com/watch?v=hbwnDdPWjig
تاریخ هنر و نهادهایش: بنیادهای یک رشته (۱) | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
تاریخ معماری چیست؟(۳) | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
دیدگاه‌های فمینیستی درباره‌ی فضاهای جنسیت‌زده در تاریخ هنر و معماری مدرن | برگزاری همایش: چرا زنان معمار بزرگی وجود نداشته‌اند؟
حیات ذهنی مورخ معماری: بازگشایی پرونده‌ی تاریخ‌نگاشت اولیه‌ی معماری مدرن | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
