پیش‌گفتار ویراست سوم کتاب تاریخ جهانی معماری
ترجمهٔ سیدمجید میرنظامی
یادداشت مترجم:
نخستین ویراست کتاب تاریخ جهانی معماری[۱] نوشتهٔ فرانسیس دی. کی. چینگ، مارک یارزومبک و ویکرامادیتیا پراکاش در سال ۲۰۰۷ منتشر شد و ویراست‌های دوم و سوم آن در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۷ روانهٔ بازار شد. براساس جست‌وجویم در وبگاه کتابخانهٔ ملی، دو ترجمهٔ فارسی کامل از کتاب منتشر شده است. اولین ترجمه، متعلق به محمد احمدی‌نژاد است که نشر خاک آن را در سال ۱۳۸۷ منتشر کرده است و دومین ترجمه متعلق به محمدرضا افضلی است که نشر یزدا در سال ۱۳۸۹ آن را منتشر کرده است. هر دو مترجم به‌اشتباه عنوان کتاب را «تاریخ معماری جهان» ترجمه کرده‌اند.[۲] این ترجمه از این رو اشتباه است که کلمهٔ جهانی (global) در عنوان کتاب به رویکرد جدیدی در رشتهٔ تاریخ اشاره می‌کند که می‌خواهد از ژانر اروپامدارِ «تاریخ جهان» (the world history) فراتر رود. همچنین، یکی از اهداف اصلی تاریخ جهانی روایت تاریخ به‌نحوی است که به چارچوب دولت-ملت (nation-state) محدود نشود.[۳] بنابراین، به نظر می‌رسد که ترجمهٔ نادرست عنوان کتاب در ایران نشانهٔ ناآشنایی مترجمان ایرانی با سیاقی است که رویکرد یارزومبک و همکارانش در پاسخ به آن ایجاد شده است.
افزون بر ترجمهٔ نادرست عنوان کتاب، نشر یزدا دست به کاری زده است که کاملاً خلاف روح حاکم بر کتاب و رویکرد نویسندگان است. این نشر، شاید به‌انگیزهٔ کاهش هزینه‌ها و فروش بیشتر آثار، محتوای کتاب اصلی را در سه کتاب توزیع کرده است: «تاریخ معماری غرب»، «تاریخ معماری شرق» و «معماری امریکا».[۴] کسانی که با ساختار کتاب تاریخ جهانی معماری آشنا هستند می‌دانند که چنین عنوان‌های جانب‌دارانه‌ای در فصل‌های کتاب پیدا نمی‌شود. زیرا نویسندگان معتقدند که این تقسیم‌بندی‌های شرق‌شناسانه و اروپامدار مانع از نگریستن به تاریخ معماری از منظری جهانی می‌شود. در عوض، آنان از ساختاری با عنوان برش زمانی (time-cut) استفاده کرده‌اند. یعنی محتوای کتاب را براساس نوعی گاه‌نگاری خنثی سامان داده‌اند.[۵] آنان در پیش‌گفتار کتاب در این باره می‌نویسند: «کرۀ زمین (Globe) واقعاً از شرق یا غرب آغاز نمی‌شود، بلکه درواقع می‌تواند از هر نقطه‌ای آغاز شود و به هر نقطه‌ای بینجامد.»
بدفهمی دیگری که در کلام بعضی از مدرسان ایرانی معماری جهان دربارهٔ کتاب تاریخ جهانی معماری مشهود است، به نقش هریک از نگارندگان کتاب مربوط می‌شود. برخی از استادان، کتاب تاریخ جهانی معماری را «کتاب چینگ» می‌نامند. گویی که شخصیت اصلی در نگارش این کتاب فرانسیس دی. کی. چینگ است. اما با در نظر گرفتن سایر آثار هریک از نویسندگان کتاب، معلوم می‌شود که از قضا متفکران اصلی، مارک یارزومبک و ویکرامادیتیا پراکاش هستند و شاید نقش چینگ بیشتر در زمینهٔ ترسیم‌های کتاب پررنگ باشد تا مبانی نظری و محتوای تاریخی آن.
تا جایی که اطلاع دارم، تاکنون ترجمه‌ای از ویراست سوم کتاب تاریخ جهانی معماری (۲۰۱۷) منتشر نشده است. از آنجا که آشنایی با رویکرد و دیدگاه نویسندگان کتاب می‌تواند برای فارسی‌زبانان مفید باشد، تصمیم گرفتم که پیش‌گفتار این کتاب را ترجمه و در وبگاه آسمانه منتشر کنم. امیدوارم که این ترجمه بتواند به آشنایی بیشتر دانشوران فارسی‌زبان با تاریخ جهانی معماری کمک کند.
مشخصات کتاب
Ching, F. D. K., Jarzombek, M., & Prakash, V. (2017). A global history of architecture (Third edition). John Wiley & Sons.
پی‌نوشت‌ها
[۱] A Global History of Architecture
[۲] البته نشر یزدا ترجمهٔ آقای افضلی را با عنوان «آشنایی با معماری جهان» نیز منتشر کرده است. شاید هدف از انتخاب این عنوان جلب توجه مدرسان و دانشجویان درس «آشنایی با معماری جهان» به این کتاب باشد.
[۳] البته یارزومبک معتقد است که «تاریخ جهانی معماری» با رویکرد «تاریخ جهانی» در رشتهٔ تاریخ به‌کلی متفاوت است. زیرا نه سازمانی دانشورانه به آن اختصاص دارد، نه مجله‌ای علمی از آن خود دارد و نه همایش‌هایی برای آن برگزار می‌شود. از نگاه او، تاریخ جهانی معماری صرفاً به درس سیری در تاریخ معماری در مدارس معماری محدود مانده است (Jarzombek, 2015).
[۴] همچنین نشر «برگزیده» بخشی از کتاب را با عنوان تاریخ معماری قرن بیستم با ترجمهٔ محمدجواد محسنی و مرجان محسنی منتشر کرده است.
[۵] این رویکرد در تقسیم‌بندی محتوای کتاب نیز عیب‌های خود را دارد که شاید در نوشته‌ای دیگر دربارهٔ آن بنویسم.
References
Jarzombek, M. (2015). Architecture: The Global Imaginary in an Antiglobal World. Grey Room(61), 111–122. http://www.jstor.org/stable/43832296
ترجمهٔ پیش‌گفتار کتاب تاریخ جهانی معماری:
https://asmaneh.com/posts/xrm2n/
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
