Monique Eleb, Anne Debarre-Blanchard, Anne Debarre. ARCHITECTURES DE LA VIE PRIVEE. Maisons et mentalités, XVIIème-XIXème siècles.
کتاب معماری زندگی خصوصی، خانه‌ها و ذهنیت‌ها قرون هفده تا نوزده از معدود مکتوبات تاریخ معماری است که با رویکرد تاریخ ذهنیت به موضوع مطالعه‌اش پرداخته است. نویسندگان فرانسوی این کتاب مونیک الب و آنه دبار، آن را به زبان فرانسوی تالیف و از طریق انتشارات Hazan پاریس در سال ۱۹۹۹ منتشر کردند. پس از پیشگفتار و مقدمه، کتاب از دو بخش اصلی و بخش نتیجهگیری تشکیل شده است. عنوان بخش اول «توزیع فضایی، اسباب و کاربردها» است و از شش قسمت «بی‌قاعدگی و تطبیق‌پذیری در قرون شانزده و هفده»، «دانش کاربرد و آسایش از طریق هنر توزیع فضایی در قرن بیستم»، «بازتولید‌ها و انتقال‌ها، آغاز قرن نوزدهم»، «تغییرشکل‌ها و ظهور مدلها، در نیمه دون قرن نوزدهم»، «خانه کارگر» و «گونه‌ها و مدلها» تشکیل شده است. نویسندگان در این قسمت‌ها با برجسته کردن مباحثی از معماری خانه‌های پاریسی در قرون شانزدهم تا بیستم با رویکردی که چندان با رویکرد تاریخ ذهنیت مرتبط نیست و همچنین از طریق مطالعه پلانها و تصاویر آن خانه‌ها به شیوه‌ای معمول و متداول، زمینه را برای بیان مباحث بخش دوم کتاب فراهم کرده‌اند. بخش دوم با عنوان کلی « تکامل ذهنیت‌ها و احساسات و تاثیر آنها بر توزیع فضایی» آغاز شده است. این بخش هم شامل ۷ قسمت فرعی با عناوین « گزارش از بنا و بناهای اطراف»، «نظافت و اخلاق»، «فرآیند تمدن، کنار گذاشتن بعضی از رفتارها از عرصه¬ی زندگی عمومی»، «ساختار خانواده و خانه»، «جایگاه مردان، جایگاه زنان»، «والدین- کودکان»، «روابط ارباب- پیش‌خدمت خانگی» است. در این نوشته می‌کوشم تا خلاصه‌ای از بخش دوم کتاب به خصوص از قسمتهایی از آن که رویکرد تاریخ ذهنیت پررنگ تر است ارائه کنم؛ بنابراین از گفتن اینکه «نویسندگان معتقدند» که و مانند آن پرهیز می‌کنم و آن بخشها را ترجمه کرده و روایت می‌کنم!
اگر معماری «خانه» را چه در زمان حال و چه در هر زمان و هر مکانی در تاریخ ، به درستی بشناسیم، می‌توانیم دریچه‌ای به شناخت نحوهی زندگی در یک اقلیم و یا یک تمدن بگشاییم. معماری خانه، بازنمود و تظاهر احساس هنری مسلط یک دوران، تغییرات ذائقه‌ی عمومی، سنت‌ها و آداب و رسوم محلی و قومی و روابط خانوادگی و اجتماعی است. خانه مکانی برای ماجرا‌ها و رویا‌های انسانی است. لحظات عاطفی تاثیر‌گذار و آرزوهای زلال و مجسم در خانه نمود می‌یابند. خانه گنجینه‌ای برای شناخت رفتارهای جمعی و رفتارهای خصوصی خانوادگی است و محلی است که شخصیت فردی و بخشی از شخصیت اجتماعی فرد در آن رشد می‌یابد. این کتاب ارزشمند، داستان مهم و حیاتی این فضا را روایت می‌کند و از حریم‌ها و روابط خصوصی داخلی می‌گوید. توجه به این مسائل در دیدگاه معاصر، توسعه مفهومی قابل توجهی داشته است. البته اصالت این کتاب در راهی است که به کار برده است: یک تبارشناسی از راهها و روش‌های زیستن، تحلیلی قدرتمند از توصیفات تاریخی از بناها یا نقشه‌های معماری به همراه شواهد متنی و تصویرها و نقاشی‌ها و گراورها از نحوهی کاربرد فضاها و زندگی ساکنان خانه‌ها. از سه قرن پیش از قرن ۲۰ تا آغاز آن، معماری خانه‌ها در شهرها، یعنی جایی که مرز بین فضای عمومی و خصوصی تعریف می‌شود، به طور مشخص و قابل توجهی تغییر یافته است. در واقع از قرن هجدهم، بیشترین توجهات به معماری خانه‌ها رخ داد. ژاک فرانسوا بلوندل، سزار دالی، اوژن ویوله له دوک و گوآدت از جمله معمارانی بودند که تلاش کردند هنر و دانش ساختمان و آداب و رسوم و اخلاقیات اجتماعی را با هم در آمیزند. بعضی از آنها به مخالفت و مبارزه بر علیه تجمل‌گرایی و اشرافی گری در معماری پرداختند؛ موضوعی که گاه در تزیینات بیش از حد نماهای بیرونی ساختمانها حتی به بهای از دست دادن امکان سازماندهی درست داخل خانه‌ها، رخ می‌داد. جوزف ژاک رامی می‌نویسد: «ما در داخل خانه زندگی می‌کنیم، نه بیرون آن».
ذائقه عمومی به تدریج تغییر یافته بود و به طرزی هوشمندانه به جای پیروی از تمایلات درباری طبقه‌ی اشرافی، بر آسایش و راحتی درون بناها متمرکز بود. با مطرح شدن اهمیت فضای درونی خانه و آسایش و راحتی در آن، و همچنین با تقسیم نظری بناها به روح و جسم، زندگی خصوصی و حریم‌های خانوادگی در فضاهای داخلی اهمیت بیشتری یافت. واژه «Home» که نسبت به واژه «House» روح بیشتری داشت، در مکالمات و مکاتبات بیشتر به کار رفت و کلمات مرتبط با معانی و روحیات فضا، در بحث‌های معماری جایگاه مهم‌تری یافتند.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
