کتاب هنرها و صنایع اسلامی گلچین مختصری است از متن­‌های پراکنده که بر وجوه مختلف صنایع کهن اسلامی پرتو می­‌افکند. این کتابِ ۲۶۰ صفحه‌­ای هشت فصل و ۲۹ گفتار دارد. مؤلف پس از فهرست­‌های مقدماتی، شامل مطالب و تصاویر و صاحبان آثار، در یادداشتی کوتاه به شیوۀ آوانویسی کتاب می‌­پردازد و پس از مقدمه‌­ای دراز در شرح بنیان‌­های فکری و پژوهشی کار، به بدنۀ اصلی کتاب گام می‌­نهد که همانا گردآوری پاره­‌های منتخب منابع دیگر دربارۀ هر یک از جهات نظری یا فنی یا کارکردی صناعات اسلامی است. در فصل نخست می­‌کوشد برخی بنیان‌­های نظری صنایع اسلامی را از دل قرآن و احادیث معصومین، یا از منابع کلاسیک تمدن اسلامی، از جمله آثار ابن­‌خلدون، جاحظ، مقریزی، و شیبانی استخراج کند. در فصل دوم زوایای انسانی و اجتماعی کار و صناعت را در حیات روزانه و نهادهای جمعی اهل حِرَف از لابه­‌لای سرگذشت‌­نامه‌­ها و رقم­‌های صنعتگران بر اشیاءِ بازمانده می‌­جوید. فصل سوم به مواد و مصالح خام معدنی و گیاهی و حیوانی، و در آخر وصف شهرهای اسلامی اختصاص دارد. در فصل چهارم به مواد معدنی همچون مس و آهن و طلا، و نیز گِل و شیشه، و در فصل پنجم به مواد زنده­‌ای چون چوب و چرم و پشم می‌­پردازد. موضوع فصل ششم خوشنویسی و نقاشی اسلامی و زمینه­‌های اجرای این هنرها بر پاپیروس و کاغذ است و موضوع فصل هفتم معماری و برخی فنون وابسته به آن. در فصل هشتم هم از زایدات و بازیافت مواد، و تحولات صنایع اسلامی در برابر بازارهای رقابتی سخن رفته است. واژه­‌نامه­‌های اصطلاحات و پیشه­‌ها، کتاب­نامه، و نمایۀ موضوعی پایان‌­بخش مطالب کتاب است. 

کتابْ راهنمای مختصر و مناسبی برای آشنایی با برخی منابع و ابعاد کمترشناختۀ صنایع اسلامی است. گسترۀ نگاه مؤلف به برخی زوایای پنهان صنایع اسلامی، همچون جایگاه شهرهای اسلامی؛ تعاملات و تنگناهای بازار این صنایع؛ حیات اجتماعی و حرف‌ه­ای صنعتگران؛ راهکارهای آنان در مواجهه با دشوار‌‌‌ی‌­های صنعت دستی، از جمله شعرخوانی و آواسرایی؛ و پرداختن به مسائل زیست‌­محیطی این صنایع از گذشته تا امروز، هر چند بسیار کوتاه و گذرا بوده، می‌تواند زمینه‌­ساز ایده­‌های پژوهشی تازه و انجام تحقیقات عمیق­‌تر در هر یک از این موارد باشد.

رویکرد مؤلف در پرداختن به وجوه کمترشناختۀ صناعات اسلامی، همچون بنیان‌­های دینی، منبع­‌شناسی، کارکردها و منظرهای انسانی و مردم‌­شناسانه، موقعیت‌­های جغرافیایی، مواد خام معدنی و گیاهی و حیوانی، دسته­‌بندی صنایع اسلامی بر اساس مادۀ خام آنها (فلز، گِل، چوب، شیشه، پشم و پارچه، چرم)، اوضاع تجاری و اقتصادی این صنایع در جهان پیشامدرن و معاصر، و مواد دورریز و بازیافتی در صنایع اسلامی نوآورانه و ابتکاری است. همچنین شرح روش کار، طرح پرسش از ضرورت این تحقیق، واژه‌­شناسی و تعاریف اولیه از چیستی صنایع اسلامی، و ضوابط فصل‌­بندی کتاب نشان از پایبندی به قواعد پژوهشی دارد. اما نقطۀ ضعف کار دایرۀ گستردۀ موضوع تحقیق است که دوره­ای دراز (سدۀ دوم هجری تا کنون) از تولید و کاربرد صنایع اسلامی را در سرتاسر جهان اسلام در بر می­‌گیرد، و امکان تعمّق در موضوع مطالعه را از میان می‌­برد و ارزش علمی کار را در سطح نگاه گذرا نگه می­‌دارد. در مجموع حجم کار و عمق تحلیلی مطالب با ادعای عنوان کتاب، حتی اگر آن را در حد منتخب و گلچین در نظر بگیریم، هم­سنگ نیست.      

چنان­که از نام کتاب پیداست، هدف کتاب گردآوری گزیدۀ متون مرتبط با صنایع اسلامی از منابع مختلف است، با این حال معیارهای گزینش منابع چندان مشخص نیست و مؤلف طیف وسیعی از منابع کهن و پژوهش­‌های جدید و تاریخ­‌نامه‌­ها و سفرنامه­‌ها را به زبان­‌های  مختلف وارد موضوع کرده، اما همچنان انبوهی از منابع را نادیده گذاشته است. بدین لحاظ، محتوا و کاربرد کتاب در حد همان گزیدۀ منابع، که گاه اهمیت‌شان از منابع نادیده کمتر است، باقی می‌­ماند. واژه­‌نامه‌­ها و فهرست­‌های کتاب نسبتاً غنی و کارآمد است. مؤلف علاوه بر فهرست منابع تصاویر و پاره‌­های متون، دو واژه­‌نامۀ کارآمد به کتاب افزوده که یکی در شرح واژگان عربی و فارسی مرتبط با صنایع اسلامی، و دیگری معادل­‌های عربی و فارسی نام انگلیسی صنایع و پیشه­‌هاست که به­‌ویژه برای مترجمان بسیار مفید است.   

نثر انگلیسی کتاب پاکیزه و استوار است و به‌­خصوص برای خوانندۀ فارسی‌­زبان نسبتاً ساده و فهمیدنی است. نویسنده در آوانویسی واژگان عربی و فارسی، که در متن کتاب بسیارند، دقت کامل کرده و از منبع معتبری چونEncyclopedia of Islam  الگو گرفته است. کار پرارزش او شرح قواعد معادل‌­گزینی برای آوانویسی حروف الفبای عربی/فارسی است. می‌­شود این کتاب منبع زبان‌­آموزی تخصصی دانشجویان و پژوهشگران هنر اسلامی باشد.   

فصل­‌بندی کلی کتاب مجموعاً منطقی و منسجم است، اما در برخی موارد به گسیختگی مطالب انجامیده است؛ از جمله آوردن گفتارِ «وصف شهرها» در فصل «مواد خام» که می‌­شد به فصل ملاحظات اقتصادی منتقل شود. یا در فصل «وجوه انسانی و مردمی»  می‌­شد گفتار جزئی‌­تری چون «آیین­‌ها و آوازها و اشعار» را به بعد از عنوان کلی‌­تر «زندگی صنعتگران و هنرمندان» انتقال داد. 

دربارۀ نویسنده

مارکوس میل­رایت، استاد تاریخ هنر و معماری اسلامی، درجۀ کارشناسی ارشدش را از دانشگاه ادینبرا، در اسکاتلند، و دکتری­اش را در سال ۱۹۹۹ از دانشگاه آکسفورد گرفته و از سال ۲۰۰۲ استاد هنر و باستان­شناسی اسلامی دپارتمان تاریخ هنر دانشگاه ویکتوریا، در استان بریتیش کلمبیای کاناداست. او جدا از هنر و معماری اسلامی، به صنایع کهن اسلامی و تعاملات فرهنگی دوره­‌های پیشامدرن منطقۀ خاورمیانه علاقه‌­مند است. به جز کتاب حاضر، دو کتاب

 An Introduction to Islamic Archaeology

The Fortress of the Raven: Karak in the Middle Islamic Period (1100-1600),

مقالات متعدد در نشریات معتبری چون مقرنس (Muqarnas) و لِوانت (Levant)، و نوشتن فصل­‌هایی از تاریخ اسلام کمبریج و چند مدخل در ویراستۀ سوم دایرةالمعارف اسلام (Encyclopaedia of Islam) حاصل تلاش‌­های تحقیقی اوست.مارکوس میل­رایت علاوه بر انگلستان و کانادا، در اردن و سوریه و ایران هم زندگی و کار کرده است.