حرفِ اضافه واقعاً «اضافه»، به معنای «زیادی»، نیست. حرفِ اضافه خیلی کار می‌کند؛ امکاناتِ بسیاری به ما می‌دهد؛ کمک می‌کند که مقصودمان را درست و روشن بگوییم. زبانِ فارسی از حیثِ حرفِ اضافه و تأثیر در روشنیِ کلام و استواریِ آن و نیز تأثیر در تنوعِ معانیِ واژه‌ها بسیار کارامد است. در گذشته، مثلاً در نثرِ روان و شیوای فارسیِ پیش از سلجوقیان، این توانایی بیشتر بود. امروز، با غلبه‌ی زبانِ تلویزیون و مخبران بر زبانِ ما، این توانایی افول کرده است؛ چه در زبانِ نوشتار و چه گفتار. باید مراقب باشیم که ما در این افول مشارکت نکنیم. به این مثال توجه کنید:
دل از هنر پرداختم.
دل به هنر پرداختم.
در نثرِ قدیم، معنای این دو جمله متضاد بود. امروز این امکان را از دست داده‌ایم. اگر به زبانِ خودمان بی‌اعتنایی کنیم و در دامِ غوغاییان بیفتیم، امکاناتِ دیگر را هم یک‌به‌یک از دست خواهیم داد.
هر کلمه‌ای حروف اضافه‌ای خاص خود دارد و باید آن را درست به‌کار ببریم؛ مثلاً حرف اضافه‌ی همراه با «متمایز» و «تمایز» معمولاً «از» است. می‌گوییم: «این بنا از بقیه‌ی بناهای شهر متمایز است»؛ اما در مورد «متفاوت» یا «تفاوت»، بین دو چیزی که با هم متفاوت‌اند، یا «با» به کار می‌بریم یا «و»: «این کتاب و آن کتاب متفاوت‌اند»/ «این کتاب با آن کتاب خیلی متفاوت است»/ «این کتاب و آن کتاب با هم تفاوت دارند»/ «این کتاب با آن کتاب تفاوت دارد». حرف اضافه‌ی «تفاوت» و «متفاوت» «با»ست، نه «از».
اگر در کودکی می‌گفتیم یا می‌نوشتیم: «این گُل از آن گُل تفاوت دارد»؛ مادرِمان اصلاح می‌کرد و می‌گفت: «این گل با آن گل تفاوت دارد». انگار زبانِ مادری‌مان را از یاد برده‌ایم که در مقاله‌هایِمان می‌نویسیم: «این سبک از آن سبک تفاوت دارد»؛ یا «او شیوه‌ای متفاوت از شیوه‌های مرسوم به‌کار برده است».
برای درست نوشتن، در بیشترِ موارد کافی است که از زبانِ مرسوم و تلویزیونی و مطبوعاتی فاصله بگیریم و به زبانِ طبیعیِ خودِمان مراجعه کنیم.
▪️یک نکته‌ی عمومی: اگر احساس می‌کنیم که وقوف بر قاعده‌های درست نوشتن مزاحم نوشتنِمان می‌شود، احتمالِ قوی بدهیم که این مشکل را در دیگر امورِ زندگی‌مان هم داریم. در همه جا، دانستن مانعِ عمل می‌شود؛ اما فقط تا وقتی که آن دانستن از مرتبه‌ی آگاهی و «بخود» ما به مرتبه‌ی «نابخودِ» ما وارد نشده باشد. مشکل از قاعده‌ها و آگاهی از آنها نیست؛ مشکل از مقاومت در برابرِ بهتر شدن و میل به ماندن در وضعِ موجود است.
۲۱/ ۷/ ۹۸
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
