امیرحسین کریمی
دیوارنگاره‌های گمشده
امیرحسین کریمی
در مجموعه‌ها و موزه‌های ایران و البته سراسر جهان تزیینات نقاشی بسیاری که از بناهای تاریخی ایران جدا شده‌اند، وجود دارند. بهانه‌‌های متعددی برای این جدایی وجود داشته است و سرگذشت اغلب آثار جداشده مبهم و پیچیده بوده است. گاهی بنایی که دیوارنگاره متعلق به آن بوده از میان رفته و گاه بنا باقی مانده اما نمی‌دانیم دیوارنگاره‌های آن کجاست. در این میان گاه دیوارنگاره‌ها بعد از سالیان از صندوقها و انبارها بیرون آمده و به نمایش گذاشته شده‌اند و گاه دیوارنگاره بودن آنها فراموش شده و همچون پرده‌های نقاشی منقول اینجا و آنجا جابجا شده‌اند. گاهی مدارک باقیمانده از...
انعکاس اثر تاریخی
امیرحسین کریمی
در عکسی که رابرت بایرون از میدان نقش جهان گرفته است، کارگران در حال کار در میانۀ میدان دیده می شوند. کارگران در کار ساختن حوض و باغچه بندی میدان هستند تا فضای خالی را تغییر دهند. سال ۱۳۱۲ خورشیدی کار حفر و ساخت حوض بزرگ میدان نقش جهان بعد از ده ماه کار به پایان می رسد و برای آب انداختن در حوض جشن می گیرند. البته نقل شده که بیشتر سنگهای حوض میدان را از تخت فولاد آوردهاند (مظاهری، حاشیه نویسی در تاریخ اصفهان، ۲۳۶). در آن زمان هنوز کار مرمت و تعمیر مناره های مسجد شاه تمام نشده...
این گنبد نقره فام
امیرحسین کریمی
طلق یا تلک را در متون گوهرشناسی فارسی به عنوان سنگی که چون خرده‌اش بر جایی مالیده شود، آتش در آنجا کارگر نخواهد بود، توصیف می‌کنند. نظامی اشاره‌ای در هفت پیکر به این باور عمومی دارد که: «شیر شو از گربه مطبخ مترس/ طلق شو از آتش دوزخ مترس[۱]» و سعدی چنین سروده که: «نصیب دوزخ اگر طلق بر خود انداید/ چنان درو جهد آتش که چوب نفط اندود [۲]» به طلق اندودن چیزها به فنی اشاره دارد که این سنگ را وقتی خرد کرده و بسایند تا پولک‌هایش ریز شود و بتوان با چسبی آمیخت یا در اصطلاح متون...
زیارت امامزادۀ واجب التعظیم...
امیرحسین کریمی
ایرج افشار در کتاب گلگشت در وطن به امامزادهای روستایی اشاره دارد در شرق اصفهان: پس از طی یک فرسنگ باطلاق و مقداری تپه‌های ریگ و گذشتن از دو آبادی کوچک به شاهطور (آن را شیطور هم شنیده بودم) رسیدیم. رباط شاه عباسی و امامزادهای با گنبد زیبا دارد.(افشار، ۴۸۵). از این امامزاده در تاریخنامه‌های معماری دورۀ اسلامی یا در تک‌نگاری‌ها ردپایی نیافتم (اگر شما یافتید نگارنده را خبر کنید) اما تاریخنگار دورۀ شاه عباس دوم چنین به آن اشاره دارد: بعد از مراجعت سفر گندمان و توقف دارالسلطنۀ اصفهان ...قبل از آمدن نوروز فیروز ...متوجه ورتون من اعمال دارالسلطنۀ...
لاجورد فرنگی در ابرقو
امیرحسین کریمی
در سمت چپ ایوان قبلۀ مسجد جامع ابرقو، زیر یک طاق چهاربخشی (به ابعاد یک مربع حدودا ۳ در ۳ متر) و دو طاقنمای دوسوی این قسمت، تزیینات نقاشی بسیار ظریفی وجود دارد که در نگاه نخست تک‌رنگ و تکرار‌شونده، و به شکل نقوش مهری به نظر می‌رسد (تصویر ۱). نقوش بر زمینۀ سفید روی سیمگل به رنگ‌های آبی تیره، آبی کم‌رنگ، سبز و قرمز اجرا شده‌اند. با نگاهی دقیق‌تر آثاری از طلاچسبان نیز روی بدنه باقی است. با برداشت دقیق نقوش، مهری و تکرار شونده نبودن و حتی بداهه بودن نقوش در برخی قسمت‌ها قابل اثبات است. در بخش‌هایی...
فرنگی مآبی بر دیوار بنا
امیرحسین کریمی
نشانه‌های اقبال به پوشش‌های دیواری فرنگی از قبیل کاغذ و پارچۀ دیواری، در تزیین خانه‌های عصر قاجار بسیاری نقاط ایران قابل پیگیری است. هنوز هم خانه‌های تاریخی با این نوع تزیین در تهران، کاشان، اصفهان، یزد، شیراز، ماکو و شهرهای دیگر باقی مانده است. کاغذ دیواری با گسترش صنعت چاپ در اروپا بیشتر به کار رفت و جایگزین قابل تعویض و ارزانی برای نقاشی دیواری شد. تاريخ پوشش‌های ديواری كاغذی و پارچه‌ای در اروپا تابع تحولات تكنيك چاپ بود. اولين نمونه‌ها معمولاً با قالب چوبی چاپ زده می‌شد و سپس استادکار بين خطوط محيطی نقوش را دستی پر می‌کرد. پيشرفت‌های...
رنگدانه‌های قرون اولیۀ اسلامی در مسجد جامع فهرج: احتمال به کارگیری سیاه سربی
امیرحسین کریمی
گزارش مقالۀ منتشرشده در مجلۀ Journal of Archaeological Science به کارگیری روش‌های علمی در شناسایی مواد و رنگ‌های نقاشی ایرانی تقریبا هشتاد سال سابقه دارد و نخست در موزه‌های اروپا با هدف شناسایی آثار بدلی آغاز شده است. از همان آغاز اینکه قدما بسیاری از رنگ‌های نقاشی ایرانی را در متون تاریخی خوشنویسی، نقاشی و کیمیاگری نام برده و به آنها اشاره کرده‌اند، توجه پژوهشگران را جلب کرد و تطبیق نتایج آزمون‌های شیمیایی با متون تاریخی قسمتی از این بررسی ها شد. همخوانی و گاه ناهمخوانی این دو منبع اطلاعاتی، این نوع پژوهش‌ها را شیرین‌تر ساخته است. به این واسطه دانش...
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
