برگزاری جلسۀ دفاع از پایاننامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، دانشگاه شهید بهشتی
عمارت خسروآباد سنندج: بررسی ارتباط تغییرات کالبدی با کارکرد آن| لوزا صلحمیرزایی
استاد راهنما: دکتر هادی صفاییپور
داوران: دکتر زهره تفضلی، دکتر مهدی سلطانی
زمان: چهارشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۹، ساعت ۸ صبح
بنا و باغ خسروآباد در سال ۱۲۲۳ ق، در زمان حکومت اماناللهخان اردلان در سنندج ساخته شده است. باغ در گذر زمان و بر اثر گسترش شهر، ویران شده؛ اما عمارت به صورت بخشی از مجموعه بناهایی که در طول زمان در باغ ساخته شدهاند، باقی است. در طول زمان، عمارت، زندگی جاری در آن و ماهیت کالبدی در نسبت با باغ و محیط پیرامون، تغییرات بسیاری کرده است. هدف از این پایاننامه شناخت دگرگونیهای کالبدی مجموعه بناهای خسروآباد، شناخت فعالیتهای رخ داده در آن و روشن کردن ارتباط بین این دو موضوع است.
در این تحقیق با روش تفسیری ـ تاریخی تغییرات کالبدی بنا را بررسی کردهام. برای این کار با بررسی و تفسیر شواهد مادی موجود در مجموعه بناها، گزارشهای مرمتی، تصاویر تاریخی و نقشههای معماری تغییرات صورت گرفته در آن را به دست آوردم. علاوه بر این، با بررسی و تفسیر دستۀ دیگری از منابع شامل تاریخنامههای محلی، سفرنامهها و خاطرات افراد، حدسهایی را در مورد صورت اولیۀ بنا مطرح کردم. پرسش از تغییرات کالبد بنا، جدا از فعالیتهای انجام شده و اتفاقات رخ داده در آن نیست؛ بنابراین به این دو دسته از منابع ذکر شده، طی فرآیندی رفت و برگشتی پرداختهام و با کنار هم قرار دادن آنها به پاسخ پرسشهای تحقیق رسیدهام.
این مطالعه نشان میدهد که خسروآباد در صورت اولیه، بنایی منفرد در انتهای محور اصلی باغ داشت که ماهیت کارکردی آن با وضعیت امروز متفاوت بود. ویژگیها و عناصر کالبدی مانند ایوانهای رو به باغ، ارتفاع گرفتن بنا از سطح زمین و الگوی فضایی چهارصفه و نیز شواهد تاریخی برگرفته از منابع مکتوب بر نقش منظرگاهی آن در صورت اولیه تأکید دارد. این بنا همزمان با تضعیف قدرت حکومت اردلانها بر کردستان، دچار تغییراتی شد؛ به طوری که در بازهای از حیاتش، رو به ویرانی رفت و احتمالاً برای مدتی متروک ماند. با برچیده شدن حکومت اردلانها، مالکیت باغ و بنا تغییر کرد و شرفالملک –مالک جدید آن در حدود سال ۱۳۰۰ ق ــ در آن تغییرات عمدهای ایجاد نمود و رونق و آبادانی نسبی را به آن بازگرداند. پس از مرگ او بنا بین وارثان تقسیم شد و چند خانواده به صورت همزمان، در آن سکونت دائم داشتند. به فراخور این نوع از زندگی، هم بناهای موجود دچار تغییراتی شدند و هم بناهای جدیدی در اطراف آنها ساخته شد. به طوری که ماهیت کالبدی اولیۀ آن دچار تغییر شد و از بنایی منفرد با نقشی منظرگاهی درون باغ، به بخشی از مجموعه بناهایی تبدیل شد که به دور یک حیاط مرکزی در انتهای غربی باغ قرار داشتند.
از این پیوند میتوانید از طریق برنامۀ ادوبی کانکت به صورت مهمان در جلسه شرکت کنید: